Toelichting en Stappenplan (seksueel) misbruik in de kerk en huiselijk geweld voor catecheten, mentoren en jeugdwerkers
Helaas zijn er kinderen en jongeren in Nederland die te maken hebben met misbruik en mishandeling. Onder kindermishandeling vallen fysiek geweld, verwaarlozing, misbruik en getuige zijn van huiselijk geweld. Misbruik of mishandeling vindt niet alleen plaats binnen het gezin of de familie, maar kan hen ook door anderen worden aangedaan. Onder jongeren kan er bijvoorbeeld (seksueel) grensoverschrijdend gedrag plaats vinden door leeftijdsgenoten of binnen een relatie. Ook kan er sprake zijn van (seksueel) misbruik in pastorale of kerkelijke gezagsrelaties.
We kunnen als gemeente niet alles voorkomen en we weten niet alles wat er gebeurt, maar er is veel wat we wél kunnen doen:
- proberen om het te voorkomen;
- signaleren en openheid te creëren;
- goed handelen wanneer het zich voordoet.
Als catecheet/mentor/jeugdleider sta je in relatie met je jongeren. Vanuit die relatie kun je veel betekenen op alle drie deze terreinen.
Protocol misbruik in de kerk en huiselijk geweld
De Hervormde Gemeente Giessen-Nieuwkerk en Neder Slingeland heeft een ‘Protocol (seksueel) misbruik in pastorale en kerkelijke gezagsrelaties en handreiking huiselijk geweld’. Daar vind je belangrijke richtlijnen en handvatten voor jouw rol als mentor.
Dit document “Toelichting en stappenplan” is onderdeel van het “Preventief beleid ter voorkoming van grensoverschrijdend gedrag”.
Hieronder vind je extra informatie over de situatie wanneer een jongere je vertelt slachtoffer te zijn (geweest) van misbruik of mishandeling. Deze stappen zijn gebaseerd op de Meldcode, ingesteld door de Rijksoverheid en Veilig Thuis (zie www.meldcode.nl).
Eerste reactie
Als een jongere je hierover vertelt is dat een belangrijke stap. Probeer zelf rustig te blijven en laat de jongere vertellen. Neem het verhaal altijd serieus! Het is niet aan jou om te beoordelen wat waar of niet waar is, dat komt later in het proces vanzelf aan bod. De eerste stap is luisteren.
Geheimhouding
Beloof nooit geheimhouding! Je kunt vertellen dat je zorgvuldig omgaat met wat de jongere je vertelt en dat je het met hem/haar zult bespreken als je vindt dat iemand anders geïnformeerd moet worden.
Iemand erbij halen
Het verhaal van de jongere moet op de juiste plek komen, waar hij of zij in het vervolg van het proces goed begeleid kan worden. Binnen de kerk is dat de interne vertrouwenspersoon. Jongeren kunnen om verschillende redenen liever met iemand anders willen praten. Alternatieven zijn de huisarts, kinder- en jongerentelefoon ‘Chris’ en Veilig Thuis.
Zie voor adressen van genoemde organisaties:
Veilig Thuis
(Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling)
Telefoon: 0800 – 2000 (gratis landelijk nummer, 24/7 bereikbaar)
Website: Huiselijk geweld en mishandeling – Veilig Thuis
Politie
Telefoon: 112 als direct hulp nodig is
Telefoon: 0900 – 88 44 voor overige gevallen
Stichting Chris
Landelijke organisatie voor Christelijke Kinder- en Jeugdhulp.
Mogelijkheid tot mailen, bellen en anoniem chatten.
Website: www.chris.nl Telefoon: 078 – 631 23 00
Het Centrum Seksueel Geweld
Zij bieden professionele hulp aan iedereen die een nare seksuele ervaring heeft gehad. 0800 0188 / www.centrumseksueelgeweld.nl.
Intern overleg
De kerkelijke gemeente is in eerste instantie verantwoordelijk voor hoe het proces verder gaat. Als mentor kun je deze situatie bespreken met je coördinator en/of met de Vertrouwenspersoon – Hervormd Giessenburg binnen de gemeente. Belangrijk is dat je als gemeente een goede inschatting maakt van de (ernst van de) situatie en zorgvuldig overweegt welke stappen je zet, wie daarin de leiding neemt en wie met wie contact heeft.
Beslissen wat te doen
Het kan zijn dat je nog informatie mist om een goede afweging te kunnen maken. In dat geval is de volgende stap meer informatie vergaren en kom je daarna weer terug bij ‘intern overleg’. Op basis van de situatieanalyse beslis je wat de volgende stappen zijn.
Nazorg jongere
Ook wanneer er eventueel een hulptraject in gang is gezet, heeft de jongere binnen de gemeente coaching en begeleiding nodig, iemand op wie hij/zij kan terugvallen. Dit kan de mentor doen maar het kan ook iemand anders binnen de gemeente zijn. Het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen als misbruik en mishandeling heeft tijd nodig. Het verwerken gaat in stapjes, alsof je steeds een laagje verder komt. Wanneer je zoiets op jonge leeftijd meemaakt, is de impact extra groot. Het verwerken gaat ook dan in stapjes, maar meestal in een grilliger patroon, in golven. Het brein ontwikkelt zich nog in de loop der jaren. Met het volwassen worden ontwikkelen zich nieuwe inzichten en vaardigheden waarmee ze de situatie op een andere manier kunnen bekijken en beoordelen wat een nieuwe stap in het verwerken is. Het mooiste is wanneer zij gedurende al die jaren iemand hebben op wie zij terug kunnen vallen en die hen helpt in dit proces.
Op de volgende pagina vind je:
- de stappen in een kort en bondig overzicht
- een overzicht van websites met achtergrondinformatie, filmpjes en situatieschetsen.
Stappenplan
Wat als tijdens catechese of club naar boven komt dat een jongere te maken heeft (of heeft gehad) met huiselijk geweld of misbruik? De kerk is in eerste instantie verantwoordelijk om dit proces te begeleiden.
1. Luisteren
Luisteren, serieus nemen, niet invullen of conclusies trekken maar zo open mogelijk luisteren en een inschatting maken van de ernst van de situatie. Jongere bemoedigen & bevestigen: het is goed om de stilte te verbreken en het in de openheid te brengen, dan kunnen we er iets aan doen, je helpen.
2. Iemand erbij halen
Vraag welke mensen al op de hoogte zijn van de situatie. De jongere stimuleren om iemand in vertrouwen te nemen: iemand uit eigen netwerk, de Vertrouwenspersoon – Hervormd Giessenburg of een instantie (Veilig Thuis, Huisarts, Stichting Chris met anonieme chat mogelijkheid).
3. Intern overleg, signalen wegen
Afhankelijk van de ernst van de situatie: ter plekke of anders zo spoedig mogelijk overleggen met je wijkouderling en/of vertrouwenspersoon van de gemeente.
4. Beslissen wat te doen
Informeren jongere.
Contact ouders.
Contact met mentor/andere betrokkenen.
5. Nazorg jongere
De mentor heeft tips en handvatten nodig voor zijn/haar contact met de jongere. De jongere heeft een maatje nodig (naast eventuele hulpverlening) om op terug te kunnen vallen.
PRAKTISCHE HANDVATTEN EN ACHTERGRONDINFORMATIE
Praktische handvatten en achtergrondinformatie voor bezinning en gesprek in het team over (seksueel) misbruik en huiselijk geweld zijn te vinden op:
Met name bij de twee laatst vermelde websites vind je informatie over achtergronden, inspiratieverhalen, filmpjes, praktische werkvormen, leren signaleren en bespreekbaar maken enz.