Seksualiteit is prachtig gemaakt door onze Schepper. Helaas is er in onze tijd veel negatieve aandacht voor seksualiteit. Als GrowUp! willen we graag het voorbeeld volgen van de Bijbel, daar wordt eerlijk, integer en positief over seksualiteit gesproken.

leeftijd 0-12

We spreken liever over seksuele opvoeding of vorming dan over seksuele voorlichting. Dit laatste maakt onderdeel uit van de seksuele opvoeding. Die opvoeding begint al heel jong.

Seksuele opvoeding bij baby’s? Zeker. Het begint zelfs al tijdens de zwangerschap. Het is goed om in die periode bijvoorbeeld al na te denken welke namen jullie willen geven aan de geslachtsdelen van jullie kind. Zodra je baby’tje geboren wordt, zul je tegen je kindje praten. Bij het wassen zul je als vanzelf zeggen: Even je gezichtje wassen en je handjes. Het is goed in diezelfde vanzelfsprekendheid ook de geslachtsdelen te benoemen als je die wast. Des te vanzelfsprekender zal seksualiteit onderdeel worden van jullie opvoeding en zal dit op latere leeftijd een gemakkelijker en natuurlijker gespreksonderwerp zijn.
Je bouwt al bij jullie baby’tje aan jullie band. Het vasthouden van je kind, huid op huid contact, borstvoeding geven – zijn een belangrijke basis voor de relaties die je kind later aangaat.

Oefenopdracht: Bedenk eens welke namen jullie geven aan geslachtsdelen en welke je wilt dat je kind(eren) gebruiken. Als je kinderen wat ouder zijn, kan je ze vragen welke namen voor geslachtsdelen zij allemaal kennen en bespreken welke jullie als gezin (gaan) gebruiken.

Wees in je spreken open en eerlijk. Probeer je kind zoveel mogelijk en zo duidelijk mogelijk te vertellen. Waarbij je qua woordkeus aansluit bij de leeftijd van het kind. Bijvoorbeeld al bij een kind van 3 kun je iets noemen over ongesteld zijn. Zo kun je spreken over je baarmoeder als een kamertje waar een nieuw baby’tje in kan komen wonen. Als er geen kindje komt wonen, wordt het kamertje elke maand opgeruimd.
Wees zelf de eerste. Zorg dat ze het eerder van jou hebben gehoord i.p.v. op een andere plek. Je vertelt dan zelf het positieve verhaal. Tot zo’n 9 jaar nemen kinderen heel veel van je aan en dat is dus een belangrijke fase.

Oefenopdracht: Heb het gesprek met je partner over wat jullie willen dat je kind weet over seksualiteit op welke leeftijd. Ga na of dat overeenkomt met wat ze op school te horen krijgen bij seksuele voorlichting en zorg dat jullie de eerste zijn van wie ze bepaalde informatie krijgen.

Gebruik de natuurlijke momenten. Als je knuffelt en je ziet dat je kind geniet of je kind zegt dat het zo fijn is. Gebruik dan dit moment om te vragen van wie het nog meer fijn is om aangeraakt te worden en wanneer is het niet fijn. Help kinderen er woorden aan te geven. Wat is privé? Neem je kind serieus. Voor opvoeders zal het heel duidelijk zijn dat een leerkracht die je verplicht fruit te eten, ok is, maar een leerkracht die je verplicht niet te vertellen als hij aan je billen zit, niet ok is. Een kind moet dit echt nog leren. Daarom is het belangrijk dat onderscheid aan je kind te leren en daar het gesprek over te hebben. Als je kind verontwaardigd thuiskomt en zegt: ‘Ik moest vandaag op school fruit eten van de juf! Dat kan ze me toch niet verplichten?’ Reageer dan niet kort met: ‘Als de juf dat zegt, moet je luisteren.’ Maar leg uit waarom het ok is als dat moet van de juf en grijp het moment aan om door te praten, wanneer hoef je niet te luisteren naar een volwassene? En wat doe je als je twijfelt, naar wie ga je dan toe?

Oefenopdracht Welke natuurlijke momenten kan jij gebruiken om seksualiteit bespreekbaar te maken? Oefen met jonge(re) kinderen hoe je ‘nee’ zegt als je iets niet wilt rondom seksualiteit. Speel een situatie na. Met oudere kinderen bespreek je dit eerder en geef je voorbeeldwoorden/zinnen die ze kunnen gebruiken om aan te geven dat ze iets niet willen.

Bouw op tijd aan positieve momenten rondom weerbaarheid/seksualiteit in plaats van te wachten tot zich iets vervelends voordoet. Zorg dat het goed ingebed is in je opvoeding, zodat je op tijd op een positieve manier over seksualiteit kunt spreken. We kunnen schrikken van de cijfers. De meeste jongeren komen voor hun 12e in aanraking met pornografische beelden. We hoeven niet te denken dat dit voor onze christelijke kinderen niet geldt. Hoe mooi is het als je voor die tijd met je kind hebt gesproken over plaatjes en beelden die je om je heen ziet. Sluit aan bij wat je in omgeving ziet. Die reclame op tv, de opmerking van een tiener op straat, gegniffel om een zoenend stelletje op straat.
Door samen te spreken maak je ze sterk en weerbaar voor de toekomst.

Oefenopdracht:
Oefen een denkbeeldige situatie of bespreek met kinderen wat je doet als je beelden tegenkomt die seksueel te ver gaan. Kinderen kunnen ook wel verstijven bij het zien van verkeerde beelden. Maar als ze een goede reactie al eens geoefend hebben, helpt dit bij het actie ondernemen op het moment dat dat nodig is. Bespreek ook vooral dat het heel belangrijk is dat ze naar je toe komen en erover vertellen.

Alles wat in de maatschappij gebeurt, kan je bang maken voor de negatieve invloeden. Wij mogen hoopvol opvoeden. Bedenk; wat wil je je kind nú meegeven om ze later te helpen om goede beslissingen te laten maken.
En ben je niet vroeg begonnen? Het is nooit te laat om opnieuw te beginnen aan iets te gaan bouwen.

leeftijd 12+

We zetten een aantal tips op een rij. We besteden daarbij vooral aandacht hoe je op een positieve manier vorm kunt geven aan de seksuele opvoeding. We beseffen dat we in onze tips veelal uitgaan van twee ouders die samen opvoeden. We willen je juist bemoedigen als je alleen opvoedt. Geweldig dat je dit leest! Hopelijk kun je de tips vertalen naar jouw situatie. We willen je aanmoedigen andere opvoeders op te zoeken en om naar je kind(eren) met vertrouwen te spreken.

  1. Geef het goede voorbeeld
  • Een liefdevolle begroeting aan je echtgenoot bij binnenkomst. * Je bent nog steeds zichtbaar verliefd op elkaar. * Het is te merken dat God voor jullie de bron is van deze liefde. * Er is dankbaarheid dat God jullie als ouders en gezin aan elkaar heeft gegeven. * Je spreekt met waardering tot je zoon over wie hij is en wat hij doet. * Je laat je dochter weten dat je trots op haar bent en dat je haar prachtig vindt.
    Dat is allemaal van grote waarde voor de tiener in jouw huis. Wat is het belangrijk dat zowel vader als moeder daar aandacht voor heeft. Wat kinderen van hun ouders zien, zullen zij later zelf doen.
  1. Praat over seks
    Je zoon/dochter zal je waarschijnlijk het gevoel geven niet over seks met je te willen praten. Doe het toch, ondanks dat! Laat het een gewoon onderwerp zijn in jullie gezin. Het niet bespreekbaar maken, is echt een groot risico voor problemen. Spreek er als opvoeders over met elkaar, zodat je het gewend bent en weet wat je mee wilt geven. Je wilt dat kinderen thuis komen met hun verhalen. Dat ze je vertellen als ze verliefd zijn, er een eerste zoen is geweest, er een gek filmpje rondging in de klassenapp of als ze een vraag hebben over zelfbevrediging.
    Bereid je dochter goed voor op de menstruatie en lichamelijke veranderingen. Praat met je zoon over natte dromen en de seksuele interesse die groeit. Zoek naar gewone momenten en probeer dit zo luchtig mogelijk. Maak er niet één beladen moment van, nu gaan we HET gesprek voeren. Laat het onderdeel zijn van je opvoeding.
    Geef in die gesprekken plek aan humor. Door af en toe een grapje te maken, blijft het ook luchtig en gemakkelijk om in gesprek te zijn.
    Het is wijs om andere mensen in je netwerk te hebben met wie jullie goed contact hebben en met wie je kind ook kan praten. Het is fijn als zij kunnen zeggen wat jij wellicht niet meer kunt zeggen. Wijze mensen waar ze (wel) naar luisteren. Het is fijn als er andere mensen in de omgeving van je kind zijn aan wie ze hun vragen kunnen stellen.
  2. Spreek positief
    Onder christenen is in het verleden veel accent gelegd op schaamte en zonde als het gaat over seksualiteit. “Pas op!” “Kijk uit” “Wacht” is wat we als volwassenen misschien als eerste denken wanneer je kind praat over seks. Het is belangrijk dit aan de kant te zetten en het positieve gesprek aan te gaan. Spreek niet alleen vanuit een beschermende houding. God heeft ons met zoveel liefde gemaakt. Seksualiteit is een mooi geschenk. Je kunt je verbinden aan de ander, het is intiem, leuk!
    Het hoofddoel van seksualiteit goed bespreken is dat je kind weerbaar wordt. Op die manier komt er een innerlijk weten bij het kind, zodat het in voorkomende gevallen goed kan handelen.
    Spreek met vertrouwen. Bespreek realistisch de gevaren die er zijn en leer je kind hoe te handelen. Je kunt, als je kijkt naar de wereld, heel angstig worden. Je durft je tiener niet zelf te laten ontdekken. Dat is begrijpelijk. En toch… laat je in je gesprekken niet leiden door die angst, maar spreek met vertrouwen. Als jij goede aandacht hebt gegeven aan de seksuele opvoeding, kun je tegen je kind zeggen: ‘Ik vertrouw je, we hebben hierover gesproken en ik weet dat je goed kunt handelen.’ Het geeft je kind zelfvertrouwen, mijn ouders vertrouwen mij. Dat heeft positief effect op hun handelen.
  3. Niet wettisch…
    Laat in je gesprek het oordeel los. Als een kind het gevoel heeft: ‘Jij doet het fout en daar moeten we het eens goed over hebben.’ Zal dat je kind afschrikken. Het zal heel sterk in de verdediging gaan of zich terug trekken in de eigen schulp. Het zal stoppen met eerlijk delen. Probeer een open houding te hebben. Stel je kind nieuwsgierige vragen: ‘Vertel daar eens meer over’, ‘wat denk jij ervan’, ‘hoe kies jij?’. Dan zal er ruimte zijn voor een echt gesprek en kun jij noemen hoe jij er als opvoeder in staat.
    Onderbouw de mening die je hebt en leg je waarden uit. Zinnen als: ‘Omdat ik het zeg’, ‘zo is het nu eenmaal’, ‘dat staat in de Bijbel’, zijn niet helpend in een gesprek. Denk eerst zelf na waarom je iets belangrijk vindt en als je onderbouwt vanuit de Bijbel, zoek dan naar de liefde van God die achter Zijn en jullie regels zit en leg dat uit.
  4. … wel begrensd
    Voor de jonge tieners is begrenzen belangrijk. Je mag zeker als ouder je grenzen stellen. Al rollen tieners met hun ogen, verdraag dat je tiener jou als ouder afwijst en aangeeft dat het onzin is. Het is echt belangrijk. Zo mag respect voor het waardevolle van seksualiteit gaan groeien en gaan ze ervaren dat grenzen van belang zijn. Help je tiener ontdekken waar de eigen grenzen liggen en hoe hij rekening kan houden met de grenzen van de ander.
    Jongeren kunnen nog niet de consequenties van hun daden overzien. Help hen daarbij als opvoeder. Leg bijvoorbeeld liefdevol uit wat de gevolgen zijn als je met iedereen naar bed gaat. Zeg waar jullie als gezin voor staan en welke regels in jullie huis gelden.
    Let op dat je niet altijd seksualiteit alleen maar aan de Bijbelse normen en waarden koppelt. Jongeren kunnen het geloof soms (voor een korte tijd) aan de kant zetten. Het gevaar kan zijn dat als dat zo is, ze ook de normen en waarden die bij het geloof horen aan de kant zetten. Zorg dus dat je niet alléén vanuit de Bijbel beargumenteert, maar juist de relevantie laat zien voor het leven. Voor je seksuele gezondheid en zelfvertrouwen zijn deze normen en waarden van belang.
    Ongetwijfeld zullen er door jou en je kind fouten gemaakt worden. Maak fouten bespreekbaar, leer ervan en repareer samen.
  5. Wees voorbereid op verkering
    Vertel je kind hoe jullie als ouders elkaar hebben ontmoet. Ook wanneer er sprake is van een scheiding, is het mooi terug te gaan naar die tijd dat jullie verliefd werden. Hopelijk lukt het te spreken over de mooie tijd die jullie hebben gehad.
    Vertel over de vlinders in je buik en de afspraakjes die jullie maakten. Spreek daarbij ook over seksualiteit. Waar was jullie eerste kus? Je hoeft niet alles te delen. Deel wat kan, maar durf ook aan te geven wat alleen voor jou is. Hiermee geef je mee dat seksualiteit iets kostbaars is wat je niet met iedereen deelt.
    Bespreek als opvoeders je grenzen gedurende de verkeringstijd. Denk vooral na waaróm je deze grenzen stelt. Bespreek hoe je investeert in een duurzame relatie van liefde en trouw. Praat met je kind over het naar elkaar toegroeien als stel en de gelijkwaardigheid in het contact. Je kunt daarbij denken aan de volgende gebieden:
  • Lichamelijk (Het contact, hoe bouw je dit op? Hand vasthouden, kussen, strelen, waar raak je elkaar aan?)
  • Emotioneel (Kun je je gevoelens bij elkaar kwijt, kun je daar samen over praten?)
  • Geestelijk (Bid je samen? Spreek je over geloof?)
  • Sociaal (Wat doe je samen en zijn er ook nog dingen die je alleen doet? Hoe ga je samen om met vrienden/familie? )
  1. Wees beschikbaar
    We beseffen dat we in dit stuk ontzettend veel niet bespreken. Volgende week kunnen jullie nog veel tips verwachten waarin we verwijzen naar plekken waar je nog veel meer informatie kunt vinden.
    Voor al die zaken die we niet hebben besproken is dit een belangrijk tip. Wees beschikbaar. Komt je kind met een vraag, maak daar tijd voor. Ook als het je eigenlijk niet zo goed uitkomt. Wanneer het onderwerp seksualiteit een gewoon onderwerp is in jullie gezin, zal je kind je weten te vinden als er zich iets naars voor doet. Als ouder kun je daarvan schrikken. Reageer niet primair met die schrikreactie, maar benadruk dat je blij bent dat je kind naar je toe komt. Laat je kind vooral eerst vertellen. En als je kind om jouw reactie vraagt, reageer dan liefdevol. Heb je nog geen antwoord of reactie? Dan kun je dat zeggen en aangeven dat je er eerst over na wilt denken en spreek af wanneer je er op terug komt.
    Bespreek met je kind dat wat er ook gebeurt, je er wilt zijn. Een helpende zin kan zijn:
    ‘Als er iets gebeurd en je denkt misschien wat ben ik dom geweest, je mag me bellen al is het midden in de nacht en ik kom je halen.’ Mocht dit zich voordoen. Ga je kind halen. Waarschijnlijk zijn jullie allebei vol met emoties. Je kunt zoiets zeggen als: ‘Wat goed dat je me hebt gebeld. Ik ben er voor je. Op een later moment wil ik er graag meer over horen en met je praten. Nu gaan we naar huis. Ik hou van je.’

Je kinderen worden ouder en zelfstandiger. In de leeftijd van 18+ verandert je rol als ouder, maar ook dan is het belangrijk om beschikbaar te zijn. Als de fase daarvoor je gesprekken luchtig, open, nieuwsgierig en met vertrouwen waren, dan oogst je dat in deze fase. Ook als ze andere keuzes hebben gemaakt hebben, komen ze vragen naar jouw waarden.

Geniet van de mooie momenten en gesprekken rondom seksualiteit. En breng je kind en diens seksualiteit in gebed bij God. De liefdevolle Vader die jouw kind zo prachtig heeft gemaakt!

Lees en luistertips

Een belangrijke tip die we nog niet hebben gegeven is: zorg dat je op de hoogte bent. Weet welke apps je kinderen gebruiken. Ben je op de hoogte van de sociale media die ze gebruiken?

Luistertips:
Bij ons thuis – RD – een podcast over seksuele opvoeding. Gezinspedagoog Elly van der Gouwe geeft in deze podcast heel eerlijk en praktisch weer hoe je seksuele opvoeding vorm kunt geven in je gezin. Vooral geschikt als je een gezin met jonge kinderen hebt.

Groot nieuws Radio – in Bij Jorieke wordt gesproken met Michelle van Dusseldorp en Simon van Leeuwen. Een open en eerlijk gesprek met humor en diepgang over seksuele opvoeding. Je hoort in deze podcast veel tips voor de opvoeding van tieners/ adolescenten.

Leestips
Een top 10! Hoe eerder in de lijst, hoe warmer we hem aanbevelen!

  1. Saar en Jop praten over seksualiteit – Arjet Borger
    o Een prentenboek voor 4-8 jarigen waarin op een natuurlijke en verhalende manier het verschil tussen jongens en meisjes wordt uitgelegd en het ontstaan van een baby. De tekeningen in het boek spreken aan en het verhaal ligt in de belevingswereld van kinderen. Door het samen te lezen, heb je mooie en natuurlijke aanknopingspunten voor gesprek met je kind.
  2. Wonderlijk en waardevol – Elly van der Gouwe-Dingemans
    o In dit boek komen allerlei onderwerpen rondom seksualiteit aan bod op een aansprekende manier voor kinderen vanaf ongeveer 8 jaar. De passende illustraties, hippe opmaak en helpende gespreks- en denkvragen maken dit tot een heel bruikbaar boek. Het is geschreven vanuit christelijk perspectief en bespreekt onderwerpen zoals verschillen tussen jongens en meiden, trouwen, wie raakt mij aan, zwangerschap.
  3. Eerlijk gezegd
    o Een open en eerlijk boek geschreven door een moeder en zoon waarin het gaat over het gezinsgesprek over seks en wat de Bijbel daarover zegt. Er staan handige en goede gespreksvragen bij om thuis het gesprek over seks met tieners/adolescenten op gang te brengen.
  4. Het boekje
    o Een uitgave waar onder andere stichting Chris aan mee heeft gewerkt. In het boekje staat de volgende zin: Met dit boekje nemen we je mee in hoe seksualiteit écht bedoeld is en wat het met je doet. Het is een klein, kernachtig boekje. Goed te lezen voor tieners. Het kan voor ouders een mooie leidraad zijn om in gesprek te gaan over seksualiteit. Het schrijft over verschillen tussen jongens en meiden. Het biedt een Bijbels perspectief op seksualiteit. Er liggen een aantal van deze boekjes bij de toreningang en in de Rank. Gratis mee te nemen. We willen je vooral stimuleren het als gespreksstof te gebruiken en niet alleen maar aan je tiener te geven om zelf te lezen.
  5. Kussengevecht – Aan elkaar gegeven Aan elkaar gewaagd – Minella van Bergeijk
    o Gaat je kind trouwen of is al getrouwd? Leuk om dan dit boekje te geven. Het is opgebouwd uit: samen kussen, samen vechten, samen sterk. Om te werken aan een sterke(re) relatie!
  6. Blozen mag
    o Een klassieker geschreven boek met een duidelijk wat conservatievere christelijke instreek. Er staan zeker waardevolle tips en praktijkvoorbeelden in. Ook richtlijnen en gespreksvragen zijn hierin te vinden.
  7. Hot issues
    o Zoals op de achterkant van het boek staat: is dit boek geschreven voor christelijke jongeren die van seks geen krampachtig gedoe willen maken. Qua opmaak en geschreven taal is het vermoedelijk niet een al te aantrekkelijk boek voor jongeren. Wel worden er goede onderwerpen open en eerlijk in besproken met veel reacties over de betreffende onderwerpen uit de praktijk. Daarnaast eindigt elk hoofdstuk met goede reflectievragen voor de lezer.
  8. Schitterende meiden
    o Een boek voor tienermeiden uitgegeven in 2011 door de HGJB. Naast seksualiteit is er in dit boek ruimte voor zelfbeeld en vriendschappen.
  9. Jongens met lef
    o Een boek voor tienerjongens uitgegeven in 2011 door de HGJB. Naast seksualiteit is er in dit boek ruimte voor zelfbeeld en vriendschappen.
  10. Geloven in SEKS
    o Een boek voor oudere tieners / adolescenten, uitgegeven in 2010. Soms wat gedateerd. Een boek dat praktische informatie biedt en duidelijke bijbelse richtlijnen geeft.

Overig:
Arjet Borger
Arjet Borger zet zich in om op een eerlijke manier over seksualiteit te spreken en laat een tegengeluid horen. Zij profileert zich niet persé als christen en vindt daarmee breed ingang in de maatschappij. We noemen daarom haar site. Het kan zijn dat jouw tiener wat tegen geloven aanschopt en het lastiger is het gesprek te voeren over de Bijbel en seksualiteit. Maar los van de Bijbel is het belangrijk het gesprek over seksualiteit te hebben. Mogelijk bieden de website en boeken van Arjet Borger je goede handvatten.
• Een link naar een onderzoek van de Rutger stichting. Seks onder je 25e 2023 – Rutgers Let wel door deze link te delen willen we niet aangeven een voorstander van deze stichting te zijn en hoe deze zich profileert. We hechten er belang aan dat je als opvoeder weet in welke tijd onze jongeren opgroeien en wat er speelt. Bij het lezen van dit onderzoek, zul je het belang inzien om gezonde kaders mee te geven.
• Een artikel van de EO over seksuele opvoeding/a>